PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA PHÁP LUẬT VÀ QUẢN LÝ*
PGS,TS Đàm Đức Vượng
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Định hình về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam:
Gần đây, trên một số trang
mạng, một số người tung ra một số bài phủ nhận đường lối phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Đảng Cộng sản Việt Nam. Có bài viết:
“Ngay sau khi Liên Xô và hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa quốc tế sụp đổ, tất
cả đều nhanh chóng chuyển đổi ngay qua con đường kinh tế thị trường theo định
hướng tư bản chủ nghĩa và chế độ dân chủ pháp trị. Bốn nước xã hội chủ nghĩa
còn sót lại là Cu Ba, Trung Quốc, Bắc Hàn và Việt Nam, thì từ lâu đã chết lâm
sàng (chết trên giường bệnh, chờ ngày chôn cất) về mặt bản thể và đang tìm cách
tồn tại thêm một thời gian chuyển đổi theo cách thể khác nhau”. “Trên thực tế,
Việt cộng thực hiện chính sách “mở cửa” là nhằm thành đạt giai đoạn phát triển
tư bản chủ nghĩa (là thật); còn “định hướng xã hội chủ nghĩa” là mục tiêu giả
(hay ngụy biện) để che đậy thực trạng xây dựng xã hội chủ nghĩa đã thất bại
hoàn toàn trong quá khứ”. “Chúng tôi
(họ) liên tưởng nhớ lại một hình ảnh rất cụ thể, rất sống động để mọi người
thấy ngay con đường đi lên xã hội chủ nghĩa là “đường đi không bao giờ đến”,
chủ nghĩa xã hội là hoang tưởng. Từ quá khứ đến hiện tại, tất cả chỉ là sự lừa
bịp nhân dân trắng trợn và tàn nhẫn của cộng sản quốc tế nói chung, cộng sản
Việt Nam nói riêng”…
Sự thật có phải lịch sử
diễn ra như thế không? Câu trả lời là không. Việt Nam bước vào phát triển kinh
tế hầu như với hai bàn tay trắng, nhưng do sự nỗ lực vượt bậc, tinh thần vượt
khó của nhân dân, nền kinh tế dần dần phát triển, đời sống của nhân dân từng
bước được cải thiện do thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa.
Kinh tế là toàn bộ những
mối quan hệ sản xuất nhất định trong lịch sử, là cơ sở hạ tầng của xã hội; hoạt
động kinh doanh của một quốc gia nhất định, bao gồm các ngành và các loại hình
sản xuất tương ứng. Thông qua sản xuất và phân phối, kinh tế trở thành hàng hóa
– tiền tệ.
Thị trường là toàn bộ
những quan hệ kinh tế hình thành trong lĩnh vực trao đổi về tiêu thụ hàng hóa.
Trên thị trường cầu và cung về hàng hóa hình thành và vận động.
Kinh tế và thị trường là
cặp sóng đôi sản xuất hàng hóa và trao đổi, trong đó, sản xuất là kinh tế, trao
đổi là thị trường.
Kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa là đặc trưng của nền kinh tế Việt Nam. Có lẽ trên thế
giới, cho đến nay, độc nhất Việt Nam là có chính sách thực hiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Những phác thảo đầu tiên
về một nền kinh tế thị trường của chủ nghĩa xã hội được nhà kinh tế người Ytaly
Enrico Barone nêu ra từ năm 1908. Ông đã đưa ra một mô hình toán về một nền
kinh tế tập thể, theo đó, các quan hệ tiền tê, hàng hóa trong nền kinh tế đều
có thể tính toán được trên cơ sở định hướng chung nhất.
Lý luận tổng quát về một
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam đã được Đại hội
IX của Đảng Cộng sản Việt Nam xác định từ năm 2001:
“Đảng và Nhà nước ta chủ
trương thực hiện nhất quán và lâu dài chính sách phát triển kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa, đó chính là nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa”1 . Đến Văn
kiện Đại hội XI (2011), viết: “Đảng lãnh đạo bằng cương lĩnh, chiến lược, các
định hướng về chính sách và chủ trương lớn; bằng công tác tuyên truyền, thuyết
phục, vận động, tổ chức, kiểm tra, giám sát và bằng hành động gương mẫu của
đảng viên”2. Tôi nghĩ rằng, Đại hội XIII của Đảng
sắp tới đây vẫn giữ quan điểm này. Cơ chế phát triển kinh tế thị trường theo
định hướng xã hội chủ nghĩa cũng đã được đưa vào Hiến pháp hiện hành. Như vậy,
về mặt đường lối cũng như về mặt pháp lý, kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa đã được bảo đảm. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là
tên gọi của một cơ chế quản lý kinh tế được Đảng Cộng sản Việt Nam tạo ra và
ứng dụng tại Việt Nam.
Tại Việt Nam, vấn đề đặt
ra là trong nền kinh tế thị trường cần kết hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa,
bởi kinh tế thị trường là bất cứ nhà nước nào cũng có, nhưng định hướng xã hội
chủ nghĩa, đến nay, mới chỉ xuất hiện ở Việt Nam. Kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa phát triển thuận chiều với thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở Việt Nam. Lý luận kinh tế chính trị học Mác – Lênin chỉ ra rằng, thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội ở mỗi nước vừa có yếu tố kinh tế tư bản chủ nghĩa, vừa
có yếu tố kinh tế xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa là sự phát triển phù hợp với thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở Việt Nam. Đây là một trong những vấn đề lý luận quan trọng trong thời kỳ đổi
mới. Định hướng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế thị trường thể hiện ở mục
tiêu phấn đấu của toàn xã hội là dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn
minh; giải phóng mạnh mẽ và không ngừng phát triển sức sản xuất (lực lượng sản
xuất), nâng cao đời sống nhân dân, cải thiện bộ mặt xã hội; phát triển một nền
kinh tế đa sở hữu, nhiều thành phần: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế
tư nhân,… đều là những động lực mạnh của nền kinh tế, hình thành các tập đoàn
kinh tế mạnh, tiến tới đủ sức cạnh tranh với kinh tế thế giới; thực hiện chuyển
dịch cơ cấu kinh tế giữa các vùng, miền sao cho phù hợp với đặc điểm Việt Nam;
kinh tế Việt Nam phải có mối liên hệ hội nhập với kinh tế thế giới, độc lập
trong đa dạng, hội nhập theo nhiều chiều. Các thành phần kinh tế đều hoạt động
theo pháp luật, bình đẳng trước luật pháp, cùng phát triển, cùng hợp tác, cùng
cạnh tranh lành mạnh, tạo thành những mắt xích quan trọng hợp thành nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đa dạng hóa và nâng cao tính chủ động
của các chủ thể làm kinh tế.
Định hướng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh
tế thị trường còn thể hiện ở các chính sách xã hội; tiến bộ và công bằng; phân
phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, theo mức đóng góp vốn của
nhà doanh nghiệp cùng các nguồn lực khác và thông qua phúc lợi xã hội. Phát huy
quyền làm chủ xã hội của nhân dân, phát huy nền dân chủ xã hội trên tinh thần
chủ nghĩa yêu nước trong thời kỳ mới; bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền
kinh tế của Nhà nước. Xây dựng cộng đồng Việt Nam trở thành cộng đồng văn minh,
văn hóa, đạo đức, tất cả đều sống trong hiện thực của đời sống xã hội.
Định hướng xã hội chủ
nghĩa trong nền kinh tế thị trường đòi hỏi kinh tế Việt Nam phải nâng lên tầm
vóc kinh tế tri thức, phải tạo ra thế mạnh của đất nước, tiềm năng dồi dào,
phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Định hướng xã hội chủ
nghĩa trong nền kinh tế thị trường cần phải đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, đưa Việt Nam trở thành một nước công
nghiệp; ưu tiên phát triển lực lượng sản xuất, đồng thời xây dựng quan hệ sản
xuất phù hợp. Phát triển kinh tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa là nhiệm vụ
trung tâm. Dựa vào sự phát triển nhanh của khoa học và công nghệ. Tư tưởng chiến
lược là phát triển nhanh, có hiệu quả và bền vững, tăng trưởng kinh tế đi liền
với việc thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân và bảo
vệ môi trường. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa phải bảo đảm xây dựng nền kinh tế
độc lập, tự chủ về đường lối, chính sách, đồng thời, tranh thủ chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế, phát triển kinh tế trong nước đi liền với việc mở rộng và
nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại, kết hợp giữa sức mạnh bên trong với việc
tranh thủ và lợi dụng sức mạnh bên ngoài.
Kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa không có nghĩa là phát triển nền kinh tế chay, mà cùng
với việc phát triển kinh tế, Đảng và Nhà nước Việt Nam chủ trương giải quyết
tốt các vấn đề xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, xem đây là một
hướng chiến lược của chế độ xã hội chủ nghĩa. Chính sách xã hội hướng vào phát
triển và lành mạnh hóa kinh tế, lành mạnh hóa xã hội; thực hiện công bằng trong
phân phối, tạo động lực mạnh để phát triển sản xuất, tăng năng suất lao động xã
hội, thực hiện bình đẳng trong quan hệ xã hội, xóa đói, giảm nghèo, khuyến
khích mọi người làm giàu hợp pháp, tiến tới trở thành một xã hội giàu có, mọi
người đều cơ cơ hội giàu lên và tràn đầy sức sống. Chính sách xã hội được tiến
hành theo tinh thần xã hội hóa, đề cao trách nhiệm của chính quyền các cấp, huy
động các nguồn lực, nguồn nhân lực, tạo việc làm cho nhân dân lao động, duy trì
trật tự an ninh xã hội, xây dựng con người mới với sự tham gia của các đoàn thể
nhân dân, các tổ chức chính trị - xã hội.
Thực hiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa chính là sự kết hợp hài hòa giữa phát triển
kinh tế với phát triển văn hóa, phát triển xã hội, làm cho bộ mặt xã hội ngày
càng tươi đẹp lên. Nền kinh tế này nếu biết cách làm sẽ phát triển nhanh, hiệu
quả, bền vững và chủ động hội nhập kinh tế thành công.
Muốn đưa nền kinh tế đất
nước phát triển vững mạnh, thì vấn đề đặt ra là cần phải khắc phục những yếu
kém trong quản lý kinh tế, quản lý xã hội hiện nay như vấn đề kiểm tra, giám
sát; trong quản lý đầu tư xây dựng; trong phân bổ, sử dụng các nguồn vốn lớn; trong
việc thẩm định dự án đầu tư; hạch toán, thanh toán; quản lý giá… Chống tham
nhũng đến cùng là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kinh tế và
làm cho xã hội giàu lên mau chóng. Trong lãnh đạo và chỉ đạo điều hành, chúng
ta cần nắm vững quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa xã hội. Đó là việc bảo
đảm phúc lợi đầy đủ, sự phát triển tự do và toàn diện của tất cả mọi thành viên
trong xã hội bằng cách không ngừng phát triển và hoàn thiện nền sản xuất xã
hội. Nó biểu hiện tính thống nhất của những lợi ích căn bản của những người
cùng sở hữu tư liệu sản xuất xã hội trong quá trình lao động được phối hợp trên
phạm vi xã hội, phản ánh cái chủ yếu trong bản chất của chế độ kinh tế xã hội
chủ nghĩa, tức là nền sản xuất xã hội phục tùng mục đích nâng cao phúc lợi của
tất cả mọi thành viên trong xã hội. Quy luật kinh tế của chủ nghĩa xã hội đóng
vai trò quyết định đối với tất cả mọi quy luật kinh tế khác; nó là cái trục của
toàn bộ hệ thống các quy luật kinh tế đang hoạt động trong xã hội; nó quyết
định những mối quan hệ qua lại cơ bản của các quy luật kinh tế về sản xuất,
phân phối, trao đổi và tiêu dùng của cải vật chất; nó quyết định một hệ thống
tỷ lệ mới về nguyên tắc của sự phát triển nền kinh tế. Mức độ bảo đảm phúc lợi
của nhân dân phụ thuộc vào sự phát triển sản xuất đã đạt được, vào sức sản xuất
của lao động và việc hoàn thiện quan hệ sản xuất. Việc không ngừng tăng nhanh
sản xuất được thực hiện bằng cách phát triển theo chiều sâu trên cơ sở áp dụng
những thành tựu mới nhất của khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Sự phát triển của
lực lượng sản xuất nhằm nâng cao đời sống nhân dân và tăng thêm các phúc lợi
công cộng sẽ tạo tiền đề để phát triển lối sống xã hội chủ nghĩa. Quy luật kinh
tế cơ bản của chủ nghĩa xã hội gắn liền với quy luật lưu thông tiền tệ, với
năng suất lao động tăng lên không ngừng.
Quy luật kinh tế của chủ
nghĩa xã hội phải được gieo trồng nó trên mảnh đất của hiện thực. Chủ nghĩa
hiện thực là khi gọi con chim bồ câu là con chim bồ câu, còn chủ nghĩa phi hiện
thực là khi gọi con chim bồ câu là con gà.
Quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa xã hội sẽ tạo ra chính sách kinh
tế và chính sách xã hội của Đảng, mà mục đích cao nhất của nó là không ngừng
nâng cao mức sống của nhân dân, vươn tới dân giàu, nước mạnh, mọi người đều có
cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc.
Trên đây là những vấn đề cơ bản của nội dung kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, nhưng trong quá trình thực hiện vẫn chưa có
nhận thức rõ cụ thể và đầy đủ thế nào là một nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, mà chúng ta cũng chỉ mới giải thích được rằng, đó là một nền
kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường với sự quản lý của Nhà nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa để hướng tới mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vì
dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nguyên nhân của sự
hạn chế trong nhận thức này là hệ thống kinh tế của ta còn quá mới, chưa hề có
trong lịch sử. Cho đến Hội nghị Trung ương 6 khóa X, Đảng mới ra Nghị quyết số
21-NQ/TW, ngày 30-1-2008 về tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa. Đến ngày 23-9-2008, Chính phủ Việt Nam mới có Nghị
quyết số 22/2008/NQ-CP, ban hành Chương trình hành động của Chính phủ để thực
hiện Nghị quyết 21. Cái bí cần phải tháo gỡ trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa đã được Đại họi XI của Đảng chỉ ra là: “Thể chế kinh tế
thị trường, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng vẫn là những điểm nghẽn
cản trở sự phát triển”3.
2. Sự
tác động của pháp luật và quản lý trong phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam:
Để phát triển nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, vai trò và sự tác động của pháp luật và
quản lý là rất quan trọng.
Sự tác động của pháp luật đối với nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa được thể hiện ở ý chí của lãnh đạo được nâng lên thành luật pháp
trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nội dung của ý chí này
được quyết định bởi lợi ích vật chất.
Nhìn
lại các luật và bộ luật của Việt Nam đã được Quốc hội thông qua đều tác động
trực tiếp đến nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa như Luật
Thương mại (2005), Luật Giáo dục (2005), Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa
(2007), Luật Cán bộ công chức (2008), Luật Công nghệ cao (2008), Luật Sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp
(2010), Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2010), Luật Phòng, chống rửa tiền
(2012), Luật Dự trữ quốc gia (2012), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật
Phòng, chống tham nhũng (2012), Bộ luật Lao động (2012), Luật Giáo dục đại học
(2012), Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng
(2012), Luật Khoa học và công nghệ (2013), Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng
phí (2013), Luật Đất đai (2013), Luật Đầu tư công (2014), Luật Bảo vệ môi
trường (2014), Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế (2014),
Luật Nhà ở (2014), Luật Doanh nghiệp (2014), Luật Tài nguyên, môi trường biển
và hải đảo (2015), Luật Kiểm toán Nhà nước (2015), Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ
và vừa (2017), Luật Quản lý ngoại thương (2017), Luật Trợ giúp pháp lý (2017),
Luật Cạnh tranh (2018), Luật Giáo dục đại học sửa đổi (2018),… tất cả 230 luật,
đạo luật đều có tác động trực tiếp đến nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam và trở thành một thành tố không thể thiếu của nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, nó hợp thức hóa và ghi nhận
sự tác động đó và những quan hệ xã hội khác xây dựng trên những quan hệ đó.
Luật pháp trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được
trình bày dưới dạng một hệ thống tiêu chuẩn, quy tắc do Nhà nước xác lập hay
chuẩn y. Khi tác động đến nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa, pháp luật
được sử dụng như là một hình thức cưỡng bách, bắt buộc. Là một bộ phận của kiến
trúc thượng tầng, là một hình thái của ý thức xã hội, luật pháp được quy định
bởi những quan hệ sản xuất trong một xã hội nhất định. Loại hình lịch sử của
luật pháp phù hợp với hình thái kinh tế - xã hội. Trong xã hội có giai cấp đối
kháng, pháp quyền chịu ảnh hưởng của cuộc đấu tranh giai cấp, và trên một mức
độ nào đó thể hiện sự tương quan lực lượng giữa các giai cấp đó. Pháp quyền xã
hội chủ nghĩa là một loại hình pháp quyền mới về chất, ghi nhận những quan hệ
hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau được xây dựng trên chế độ sở hữu xã hội chủ nghĩa,
đòng thời là một công cụ để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Có thể nói pháp quyền xã
hội chủ nghĩa là ý chí của nhân dân được nâng lên thành luật. Lần đầu tiên
trong lịch sử loài người, pháp quyền xã hội chủ nghĩa được xác lập và thật sự
bảo đảm những quyền tự do, dân chủ chân chính. Luật pháp của nhà nước xã hội chủ
nghĩa trao cho những người lao động quyền thực sự, được bảo đảm bằng tất cả mọi
phương tiện do nhà nước quản lý.
Trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bên
cạnh luật pháp, vai trò của quản lý cũng rất quan trọng. Lãnh đạo là người vạch
ra chủ trương, chính sách để đại bộ phận dân cư thực hiện; còn quản lý là người
tổ chức thực hiện và theo dõi thực hiện chính sách của lãnh đạo đề ra. Nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa rất cần những người lãnh đạo trí tuệ,
vững vàng và những nhà quản lý tài ba. Về cách lãnh đạo và quản lý đã được Chủ
tịch Hồ Chí Minh nêu khá rõ trong tác phẩm của Người viết năm 1947: “Sửa đổi
lối làm việc”.
Muốn thành công trong việc vận hành nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, nhất định phải có sự lãnh đạo và quản lý. Lãnh đạo và quản lý
tốt sẽ mang lại lợi ích kinh tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa. Quản lý tốt nền sản xuất trong nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa dẫn đến sự phát triển của nền kinh tế. Muốn quản lý tốt, trước
hết, phải nhận thức được các quy luật kinh tế khách quan và nhằm nâng cao hiệu
quả của nền sản xuất xã hội và cải thiện đời sống nhân dân. Đối tượng quản lý
là toàn bộ nền kinh tế quốc dân, bao gồm cả kinh tế quốc doanh và kinh tế tư
doanh, tất cả các lĩnh vực và bộ phận của nó, sản xuất, phân phối, trao đổi và
tiêu dùng, các ngành và các vùng kinh tế, các nhà máy, xí nghiệp, công trường
xây dựng. Thông qua hệ thống quản lý nền kinh tế, người ta thực hiện các mục
đích và nhiệm vụ của chính sách kinh tế của Đảng. Quản lý kinh tế dưới chủ
nghĩa xã hội có tầm quan trọng đặc biệt của cơ chế vận hành một cách có ý thức
các quy luật kinh tế. Cơ sở khoa học của việc quản lý nền kinh tế là kinh tế
chính trị học của chủ nghĩa xã hội, trên cơ sở đó đã hình thành lý luận quản lý
nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Sau khi Đảng đề ra đường lối chính trị có căn cứ
khoa học, thì việc tổ chức, tức là việc hoàn thiện hơn nữa nền kinh tế, trở
thành một khâu có ý nghĩa quyết định. Việc quản lý đó được Nhà nước cùng các
đơn vị làm kinh tế thực hiện trên cơ sở những chỉ thị và những phương châm của
Đảng. Việc xây dựng những căn cứ và những nguyên tắc khoa học về quản lý bảo
đảm tính khoa học, tập trung dân chủ đối với việc giải quyết các nhiệm vụ kinh
tế cũng như việc quan tâm đến lợi ích vật chất và tinh thần của những người lao
động. Những luận điểm quan trọng nhất về vấn đề quản lý nền kinh tế xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam, phản ánh sự phát triển của lý luận kinh tế và kinh nghiệm tích
lũy được trong quá trình vận hành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam viết:
“Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xây dựng nền kinh tế độc lập,
tự chủ, phát huy nội lực, hội nhập, hợp tác quốc tế, gắn kết chặt chẽ với phát
triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, thực
hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
“Nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; kinh tế nhà
nước giữ vai trò chủ đạo”.
“Các
thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc
dân. Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo
pháp luật”.
“Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để doanh nhân, doanh nghiệp và cá
nhân, tổ chức khác đầu tư, sản xuất, kinh doanh; phát triển bền vững các ngành
kinh tế, góp phần xây dựng đất nước. Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu
tư, sản xuất, kinh doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa”4.
Để thực hiện những nhiệm vụ trên của Hiến pháp Việt Nam hiện hành, cần
thiết phải đưa việc quản lý nền kinh tế lên một trình độ mới, cao hơn, làm cho
nó phù hợp với quy mô và yêu cầu mới của nền kinh tế quốc dân. Trong quá trình
hoàn thiện cơ chế kinh tế, một loạt các biện pháp bao gồm những mặt chủ yếu
trong việc lãnh đạo và quản lý nền kinh tế quốc dân đang được các ngành và cơ
sở kinh tế thực hiện có kết quả; sử dụng khéo léo hơn các kích thích và đòn bảy
kinh tế như hạch toán kinh tế, lợi nhuân, giá cả, tiền lương, tiền thưởng,…;
hoàn thiện cơ cấu tổ chức và phương pháp quản lý. Điều quan trọng nhất là huy
động được lực lượng nhân dân tham gia quản lý kinh tế, quản lý xã hội, tạo sức
mạnh trong nền kinh tế thị thường định hướng xã hội chủ nghĩa.
----------------
----------------
Báo cáo Khoa
học tại Hội thảo Khoa học lần thứ nhất của đề tài:”Mối quan hệ giữa kinh tế,
pháp luật và quản lý trong phát triển xã hội” của Viện Kinh tế, pháp luật và
quản lý, ngày 13-8-2019, tại Hà Nội.
1.
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội
đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb
Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2001, tr. 23.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam:
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,
2011, tr. 88.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 93.
4. Hiến pháp
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật,
Hà Nội, 2014, tr.24,25.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Sửa
đổi lối làm việc của XYZ (Hồ Chí Minh), in trong “Hồ Chí Minh Toàn tập”,
tập 5, Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 1995.
- Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia – Sự
thật, Hà Nội, 2001.
- Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia – Sự
thật, Hà Nội, 2011.
- Nghị
quyết số 21-NQ/TW, ngày 30-1-2008 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về
tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hưỡng xã hội chủ nghĩa.
- Nghị quyết số 22/2008/NQ/CP, ngày
23-9-2008 của Chính phủ, ban hành Chương trình hành động của Chính phủ.
- Các
luật, bộ luật.
- Hiến
pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia – Sự
thật, Hà Nội, 2014.
- PGS,TS Đức Vượng (Đàm Đức Vượng): Một số vấn đề lý luận và thực tiễn ở Việt
Nam thời kỳ mới, Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2013.
- PGS,TS Đức Vượng (Đàm Đức Vượng): Việt Nam từ thời kỳ bao cấp đến thời kỳ đổi
mới , Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2014.
