NGÀY XUÂN THƯƠNG NHỚ LÝ CHIÊU HOÀNG

 PGS,TS Đàm Đức Vượng

                                   

Tượng thờ vua bà Lý Chiêu Hoàng đầu đội miện Kim Khôi, mình khoác áo long bào ở đền Rồng. Ảnh tư liệu

Nhìn cây mai, cây quất và cành đào tươi tốt, hoa nở mỗi dịp xuân sang, người ta lại nhớ đến một nhân vật lịch sử đáng yêu và đáng thương trong lòng người dân nước Đại Việt xa xưa, nay là nước Việt Nam. Đó là bà Lý Chiêu Hoàng, Vua Triều Lý; một người đàn bà cực kỳ xinh đẹp, có lòng thương người, giúp đỡ người gặp khi hoạn nạn khó khăn.

Tên khai sinh của Bà là Lý Phật Kim, sau đổi làm Thiên Hinh, khi lên làm vua lấy hiệu là Lý Chiêu Hoàng, còn gọi là Lý Chiêu Thánh. Bà là vị vua thứ 9, vị vua cuối cùng của Triều Lý; sinh tháng 9 năm Mậu Dần (1218), tại Kinh thành Thăng Long, quê gốc ở Cổ Pháp, Bắc Ninh; là con gái thứ của Vua Lý Huệ Tông.

Vua Cha Lý Huệ Tông truyền ngôi, Bà lên làm Vua từ năm Giáp Thân (1224) đến năm Ất Dậu (1225), lấy niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo (1224-1225). Bà là Nữ hoàng duy nhất của nước Đại Việt.

Lúc bấy giờ, Trần Thủ Độ “gài” cháu mình là Trần Cảnh con Trần Thừa vào trong cung hầu hạ Lý Chiêu Hoàng. Được Lý Chiêu Hoàng quý mến, thường hay té nước vào người Trần Cảnh, trêu đùa mỗi khi Trần Cảnh mang nước vào cho Lý Chiêu Hoàng rửa mặt. Trần Cảnh thấy vậy, liền về kể cho Trần Thủ Độ nghe. Thấy vậy, Trần Thủ Độ nói đây là điềm Nhà Trần được nước và bảo cháu Trần Cảnh, rằng, nếu lần sau, Lý Chiêu Hoàng có té nước vào người, thì hãy giơ vạt áo ra hứng lấy. Một thời gian sau, theo “đạo diễn” của Trần Thủ Độ, Lý Chiêu Hoàng đã kết duyên với Trần Cảnh.

Ngày 21 tháng 10 năm Ất Dậu (1225), theo sự “gợi ý” của Trần Thủ Độ, Vua Lý Chiêu Hoàng ra chiếu chỉ nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh cháu Trần Thủ Độ.

Ngày 11 tháng 12 năm Ất Dậu (1225), Lý Chiêu Hoàng mở hội lớn ở điện Thiên An. Trước bá quan văn võ, Vua Lý Chiêu Hoàng cởi hoàng bào mời Trần Cảnh lên ngôi Vua, lấy hiệu là Trần Thái Tông; đổi niên hiệu là Kiến Trung năm thứ nhất. Trần Cảnh lên làm Vua, phong cho Lý Chiêu Hoàng làm Lý Chiêu Thánh Hoàng hậu. Từ đây, Triều Lý kết thúc và thay vào đó là Triều Trần.

 Vua Trần Cảnh và Hoàng hậu Lý Chiêu Thánh sống chung tình. Đến năm Quý Tỵ (1233), thì sinh ra Thái tử Trần Trịnh, nhưng vừa sinh ra, Thái tử đã chết. Lúc này, Trần Thủ Độ và vợ là Trần Thị Dung sợ Vua Trần Thái Tông (Trần Cảnh) tuyệt tự, không người nối dõi ngôi Vua, cho nên vào tháng 1 năm Đinh Dậu (1237), họ ép Công chúa Lý Thuận Thiên (chị ruột của Lý Chiêu Hoàng), vợ Trần Liễu (anh ruột Trần Cảnh) đang có mang, lấy Trần Cảnh, lập Thuận Thiên làm Hoàng hậu. “Lý Chiêu Thánh đau khổ, sống âm thầm trong cung cấm, đã định thoát tục đi tu”. 
Lý Chiêu Thánh mất tháng 3 năm Mậu Dần (1278), thọ 60 tuổi. Như vậy, Bà sinh năm Mậu Dần và cũng mất vào năm Mậu Dần, tròn một giáp. Thi hài Bà được táng ở bìa rừng Báng, phía Tây Thọ Lăng Thiên Đức. Người đời sau đã lập đền thờ Bà, gọi là Long Miếu (Đền Rồng). Miếu này đền nay không còn. Tương truyền, khi qua đời, tóc Bà vẫn đen nhánh, môi vẫn đỏ như son, má vẫn ửng hồng.      

Lý Chiêu Thánh (Lý Chiêu Hoàng) là một người sống nhân hậu, nhưng số phận không gặp may, một lần bị ép nhường ngôi vua cho Trần Cảnh và một lần phải sống cô đơn nơi cung cấm khi Trần Cảnh lấy Công chúa Thuận Thiên.

Tuy nhiên, cuộc đời Lý Chiêu Thánh, bên cạnh cái rủi lại có cái may do ăn ở phúc đức. Số là sau hơn 20 năm sống cô đơn, hạnh phúc lại đến với Lý Chiêu Thánh, khi vào năm Mậu Ngọ (1258), sau khi Đại Việt chiến thắng quân Nguyên Mông, Vua Trần Thái Tông gả Công chúa Lý Chiêu Thánh cho Lê Phụ Trần, một viên tướng lĩnh tài ba, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược nước ta. Lúc bấy giờ, Lý Chiêu Thánh đã 40 tuổi, nhưng đã tìm thấy hạnh phúc thật sự, sinh được hai người con, một trai, một gái: Lê Tông làm quan dưới Triều Trần đến tước Thượng vị hầu và Lê Ngọc Khê sau được phong là Công chúa Ứng Thụy.

Ở Bắc Ninh có đền thờ Lý Bát Đế, thờ 8 vị vua Triều Lý, gọi là đền Đô. Như vậy, không có Lý Chiêu Hoàng. Tôi (ĐĐV) nghĩ rằng, nên cần xem lại, dù sao Lý Chiêu Hoàng cũng đã được Vua Cha Lý Huệ Tông truyền ngôi, cho nên phải gọi là Lý Cửu Đế mới đúng (thêm Lý Chiêu Hoàng). Về vấn đề này, Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Đức Thìn đã phán đoán: Lý Chiêu Hoàng không được thờ ở đền Đô có thể vì Bà mới làm Vua được 2 năm, mà năm lên làm Vua mới 7- 8 tuổi,  cho nên không nắm thực quyền...

Thương cảm trước số phận Lý Chiêu Hoàng, tôi có làm bài thơ trên về Nữ hoàng nước Đại Việt:

      Số người phú quý vinh hoa

     Bị người ruồng bỏ hóa ra mất chồng.

     Nữ hoàng Đại Việt biết không

     Trở thành Hoàng hậu không công Nhà Trần.

      Sóng to chèo lái gian truân

     Thoắt thôi tuổi đã tứ tuần còn đâu.

     Dập dềnh bãi bể nương dâu

     Than ôi! Chịu một kiếp sầu đong đưa.

     Trần gian hết nắng lại mưa

     Lý Chiêu Hoàng đã biết chưa cuộc đời!

     

 Hà Nội, ngày 12-1-2017

 Đức Vượng

(Cử nhân Ngữ văn)